Angkor Wat werd gebouwd in de twaalfde eeuw onder de regering van Koning Suryavarman II. Het is voor mij een open vraag of deze majestueuse tempel ooit zo indrukwekkend geweest is als thans, acht eeuwen later.
Ongetwijfeld was de aanblik indertijd mooier, de details waren duidelijk zichtbaar en de traptreden waren niet zo versleten, maar volgens mij had het de schoonheid van een grote roomtaart, te zoetelijk en te volmaakt.
Maar welk een kracht spreekt er thans uit de ruine! De monotonie is verbroken door schendingen van tijd en weer. Hier is een hele hoektoren verdwenen, ginds gleed een groot stuk galerij omlaag en vermorzelde daarbij een halve trap. Neerstromende regen en millioenen omhoog schuivelende voeten sleden de treden uit van de steile trappen. Men huivert van ontzag voor het gigantische werk dat hier verricht werd, werk op een lijn te stellen met de bouw van de pyramides. Angkor trotseert de tijd. Nog eeuwen lang zal een beklemming zich meester maken van hen die dit monument aanschouwen, en zich inleven in het zieleleven van de vorst die geen vergetelheid kon dulden.
Het werd mij vreemd te moede toen ik van de hoogste galerij uitkeek over de tempel en de velden. Het regende zachtjes en alles scheen grauw en doos. Plotseling viel een zonnestraal over de palmen en de zuilengangen en voelde ik een diepe tevredenheid in mij, die niet mijzelf gold. Iets in mij, een schim van Suryavarman, triompheerde. Het was hem, door eeuwen tijds, nu gelukt
een onvergetelijke impressie te vestigen in een vreemde wiens land duizenden mijlen van hier lag. Tijd en afstand waren overbrugd, en vergeten was hij niet.
Ik heb de zon zien ondergaan achter de transen van Neak Pean en de hemel een rood zien kleuren als geen schilder ooit op zijn doek zal hopen te treffen. Ik zag het maanlicht glijden over de blauwgrijze stenen van Takeo en Bayon en elke schaduw scheen te leven; zo intens stil was het dat je met een enkel toverwoord de leeuwen bovenop de terrassen weg kan doen vliegen het heelal in, dat zich over de ruines uitkoepelde als waren deze werkelijk het middelpunt van het universum en niet slechts in de verbeelding van Koning Yacovarman.
Men kan als een gids Angkor beschrijven, geschiedeniswerken raadplegen en psychoanalyses opstellen van de vorsten die als absolute tyrannen duizenden voor zich lieten zwoegen, maar men moet Angkor zien en aanvoelen om absoluut te beseffen dat het alle beschrijvingen tart met dezelfde meewarige glimlach die van de 64 hoofden van de Bayon op ons neer blikt.